Isu Undang-Undang Perlembagaan- Tinjauan Kes

BIDANG KUASA EKSKLUSIF MAHKAMAH SYARIAH DAN ISU-ISU PENDAKWAAN DAN PENGUATKUASAAN KESALAHAN JENAYAH SYARIAH : SATU TINJAUAN TERHADAP KES BERJAYA BOOKS SDN BHD SDN BHD & LAIN-LAIN LWN JABATAN AGAMA ISLAM WILAYAH PERSEKUTUAN & LAIN-LAIN

Mahfudz Bin Hasbullah

LL.B (Hons) IIUM

Abstrak

Kedudukan Mahkamah Syariah sebagai sebuah mahkamah yang bebas dan mempunyai bidang kuasa eksklusif untuk membicarakan kes-kes yang melibatkan undang-undang Islam telah diperuntukkan melalui pindaan Perkara 121 (1A) Perlembagaan Persekutuan. Rentetan daripada pindaan tersebut, Mahkamah Syariah telah melalui fasa perkembangan yang berliku berdasarkan interpretasi keputusan-keputusan mahkamah terhadap bidang kuasa eksklusifnya. Artikel ini cuba untuk melihat dari sudut aspirasi dan hasrat disebalik penggubalan Perkara 121 (1A) ini dan menilai sejauh mana dari segi realitinya kedudukan Mahkamah Syariah dan sejauh mana pengiktirafan terhadap bidang kuasanya bila mana had kuasa penggubalan undang-undang Negeri dan Persekutuan menjadi  persoalan interpretasi oleh mahkamah mengenai kuasa yang termaktub sebagaimana Senarai II Jadual 9 Perlembagaan Persekutuan. Isu-isu yang menampakkan pertembungan atau konflik antara pihak berkuasa Negeri dan Persekutuan dan antara perkara mengenai agama Islam dan orang bukan Islam dalam menentukan bidang kuasa yang sah samada oleh Mahkamah Syariah atau Mahkamah Sivil cuba dikupas secara umum dengan melihat justifikasi keputusan mahkamah berdasarkan pendekatan interpretasi yang berbeza. Penentuan bidang kuasa Mahkamah Syariah juga adalah penting kerana ianya melibatkan isu-isu pendakwaan dan penguatkuasaan kesalahan jenayah syariah dan sorotan kepada kes-kes yang relevan cuba di analisa untuk memberikan gambaran yang lebih fokus dari sudut Perlembagaan Persekutuan.

Pengenalan

Isu pertindihan bidang kuasa diantara Mahkamah Syariah dan Mahkamah Sivil masih lagi menjadi satu isu pertikaian yang sering dibangkitkan untuk diputuskan dimahkamah bila mana terdapat pertembungan atau konflik diantara bidang kuasa Negeri and Persekutuan dalam menentukan had bidang kuasa yang termaktub didalam Perlembagaan Persekutuan.

Kes Berjaya Book Sdn Bhd Ors Lwn Jabatan Agama Islam Wilayah Persekutuan & Ors [1]sekali lagi memperlihatkan persoalan mengenai bidang kuasa eksklusif Mahkamah Syariah dipertikaikan apabila tindakan Responden yang membuat serbuan, rampasan dan mendakwa Pemohon dibawah Seksyen 13 Akta Kesalahan Jenayah Syariah (Wilayah Persekutuan) 1997 (“Akta 559”) kerana menyalahi seksyen tersebut iaitu kesalahan mengenai penerbitan, pengedaran dan percetakan sebuah buku yang ditulis oleh Irsyad Manji bertajuk Allah, Kebebasan dan Cinta yang dikatakan menyalahi hukum syarak. Pemohon telah membawa kes ini ke Mahkamah Tinggi untuk membuat permohonan Semakan Kehakiman terhadap tindakan Responden tersebut. Mahkamah dalam kes ini memutuskan bahawa kesalahan dibawah Seksyen 13 Akta 559 adalah bukan dibawah bidang kuasa eksklusif Mahkamah Syariah kerana kesalahan yang sama juga terkandung didalam Seksyen 7 Akta Mesin Cetak Dan Penerbitan 1984 (“Akta 301”). Mahkamah Tinggi juga bersetuju bahawa kesalahan yang dinyatakan adalah kesalahan terhadap ajaran agama Islam yang disifatkan sebagai kesalahan terhadap doktrin keagamaan “religious doctrine” dan bukanlah kesalahan jenayah per se. Oleh yang demikian, Mahkamah berpandangan bahawa Mahkamah Sivil mempunyai kuasa pemantauan atau “Supervisory Power” terhadap keputusan dan tindakan yang diambil oleh pihak Responden. Mahkamah Tinggi mengesahkan bahawa persoalan samada berlakunya pelanggaran terhadap batasan bidang kuasa Mahkamah Syariah dalam isu ini tidak timbul kerana Akta 559 hanya terpakai kepada Wilayah Persekutuan dan hanya terpakai kepada orang-orang yang menganut agama Islam sahaja manakala Akta 301 bersifat lebih umum dari segi keterpakaiannya diseluruh Malaysia tanpa ada had batasan kaum, jantina atau agama.

Kajian Literatur

Isu mengenai pertindihan bidang kuasa antara Mahkamah Syariah dan Mahkamah Sivil telah disentuh secara mendalam oleh Mohammed Imam dalam artikelnya[2] yang telah merumuskan bahawa maksud “bidang kuasa terhadap pewujudan dan penghukuman kesalahan yang dilakukan oleh orang yang menganut agama Islam” sebagaimana yang termaktub didalam Perlembagaan Persekutuan itu tidak bermaksud bahawa semua pihak yang terlibat didalam sesuatu prosiding mahkamah itu semestinya beragama Islam atau bermaksud setiap tuntutan itu mestilah dibawa oleh seorang yang beragama Islam terhadap seorang Islam yang lain bagi membolehkan Mahkamah Syariah menentukan bidang kuasanya. Melihat kepada objektif disebalik penubuhan Mahkamah Syariah, peruntukan ini boleh difahami sebagai merujuk kepada hak-hak orang Islam dibawah Hukum Syarak dan juga sebarang tuntutan tanpa mengira status keagamaan pihak penuntut atau pihak penentang dalam sesuatu kes yang mana Mahkamah Syariah boleh membuat keputusan, dikri atau perintah yang boleh dikuatkuasakan. Secara jelasnya, bidang kuasa Mahkamah Syariah adalah berkait rapat dengan isu yang dipertikaikan atau “subject matter” dan bukan terhadap status keagamaan pihak yang terlibat. Mohammed Imam juga merumuskan bahawa penyelesaian yang amat sesuai terhadap konflik bidang kuasa ini adalah dengan memansuhkan dua sistem kehakiman yang terpisah antara Mahkamah Syariah dan Mahkamah Sivil dan mewujudkan satu integrasi yang menyeluruh terhadap kedua-dua mahkamah ini dengan pengenalan divisi yang khusus bagi hakim syarie dan hakim sivil beragama Islam untuk membuat keputusan terhadap rayuan daripada mahkamah rendah terhadap isu syariah dan isu pertindihan antara syariah dan sivil. Pindaan perlembagaan adalah jalan atau cara kepada perlaksanaan cadangan ini.

Tun Abdul Hamid dalam artikelnya [3]mengenai konflik pertindihan bidang kuasa antara Mahkamah Syariah dan Mahkamah Sivil telah membahagikan konflik kepada kes jenayah dan kes sivil. Dalam kes jenayah, pembahagian bidang kuasa jelas terbahagi berdasarkan interpretasi senarai 1 dan senarai 2 Jadual 9 Perlembagaan Persekutuan. Tun Abdul Hamid telah merujuk kepada keputusan mahkamah dalam kes Sukma Dermawan sebagai panduan terhadap isu penentuan bidang kuasa mahkamah syariah. Manakala dalam kes-kes sivil , masalah adalah lebih kompleks dimana wujud situasi perkara yang dipertikaikan atau “subject matter” yang berada dibawah bidang kuasa Mahkamah Syariah tetapi kemungkinan melibatkan pihak yang bukan Beragama Islam yang tidak tertakluk kepada bidang kuasa Mahkamah Syariah. Tun Abdul Hamid menyarankan sebagaimana beliau putuskan dalam kes Lim Chan Seng dan Abdul Shaikh Bin Ibrahim bahawa kes-kes sedemikian perlu diputuskan oleh hakim syarie yang bersidang di Mahkamah Sivil (civil court sitting with a syariah court judge). Hakim syarie tersebut akan membuat keputusan mengenai undang-undang Islam yang akan mengikat hakim Mahkamah Sivil, manakala hakim Mahkamah Sivil akan membuat keputusan mengenai isu lain yang tidak melibatkan persoalan undang-undang syariah.

Dr Shad Saleem Faruqi pula menyatakan pandangan beliau dalam artikelnya [4]bahawa bidang kuasa penggubalan undang-undang antara negeri dan persekutuan menampakkan bahawa negeri telah melangkaui skop kuasa yang telah diperuntukkan oleh Perlembagaan dimana penggubal negeri telah bertindak seolah-olah keseluruhan undang-undang Islam dan jenayah Islam adalah dibawah bidang kuasa mereka. Ini menjadikan kuasa secara “residual”oleh negeri telah bertukar menjadi kuasa secara “inherent” dan “unlimited powers”. Dr Shad Saleem melihat bahawa ketiadaan kemahuan politik (political will) untuk mempertahankan semangat toleransi dan moderasi yang diinspirasikan semasa penggubalan Perlembagaan telah semakin terhakis dan menuju kearah jalan yang tiada penyelesaian. Dr Nuarrual Hilal Md Dahlan & Abdul Rani Kamaruddin pula dalam artikelnya [5]telah merumuskan tentang pertindihan bidang kuasa antara Mahkamah Syariah dan Mahkamah Sivil bahawa pendekatan yang terbaik adalah berdasarkan keputusan Mahkamah Agung dalam kes Shaikh Zolkaffily Bin Shaikh Natar & Ors Lwn Majlis Agama Islam Pulau Pinang yang memberikan panduan untuk menentukan bidang kuasa Mahkamah Syariah adalah berdasarkan “best possible interpretation” walaupun isu yang dipertikaikan atau “subject matter” tidak diperuntukkan secara spesifik didalam enakmen negeri. Oleh yang demikian Dr Nuarrual Hilal menyatakan bahawa pendekatan secara  “subject matter” adalah yang terbaik kerana senarai 2 jadual 9 kesemuanya berada dibawah bidang kuasa Mahkamah Syariah secara “inherent”.

Dr Farid Sufian Shuib telah membuat konklusi yang jelas dalam artikelnya[6]mengenai bidang kuasa Mahkamah Syariah dimana majoriti kes yang menjadi pertikaian adalah melibatkan pihak yang beragama Islam dan bukan Islam. Pindaan perkara 121 (1A) jelas memperuntukkan bidang kuasa eksklusif Mahkamah Syariah untuk mendengar kes-kes sebegini. Apa yang perlu diperkukuhkan adalah dengan usaha memperkasakan struktur pentadbiran, infrastruktur dan prosedur Mahkamah Syariah. Didalam satu artikelnya yang lain[7]Dr Farid secara konsisten menyatakan pandangan mengenai cadangan untuk memperkasakan keseluruhan institusi pentadbiran undang-undang Islam diMalaysia termasuk Majlis Agama dan institusi pendakwaan syariah bagi mewujudkan jawatan pendakwa syariah yang bebas dan berintegriti. Melihat kepada perkembangan pentadbiran Mahkamah Syariah sejak tahun 1957 sehingga 2009, Dr Ramizah dalam artikelnya[8] menyatakan bahawa pembaharuan yang berlaku dalam pentadbiran Mahkamah Syariah selepas tahun 1998 menampakkan usaha untuk menyeragamkan prosedur dan pentadbiran Mahkamah Syariah melalui penubuhan Jabatan Kehakiman Syariah Malaysia (JKSM) yang berfungsi sebagai sebuah jabatan diperingkat pusat untuk menyatu dan menyelaras pentadbiran Mahkamah Syariah diperingkat negeri. Penambahbaikan ini dilihat berjaya dilakukan tanpa memerlukan pindaan Perlembagaan. Dalam skop memperkasakan institusi-institusi yang terlibat dalam pentadbiran Mahkamah Syariah, Dr Farid dalam artikel beliau yang mutakhir [9]menyatakan bahawa isu bidang kuasa Mahkamah Syariah dan isu penguatkuasaan undang-undang negeri adalah merupakan dua perkara yang berbeza. Dr Farid merujuk kepada keputusan hakim dalam kes Border’s Book mengenai isu penguatkuasaan undang-undang syariah terhadap bukan Islam. Beliau menyatakan bahawa ketiadaan bidang kuasa mahkamah yang ditubuhkan atau ditadbir dibawah kuasa negeri terhadap seseorang tidak bermakna pasukan penguatkuasa yang ditubuhkan dibawah senarai negeri turut tidak mempunyai kuasa. Dr Farid secara konsisten menyatakan Perlembagaan Persekutuan telah memberikan kerangka pentadbiran keadilan jenayah syariah untuk dilaksanakan oleh Mahkamah Syariah dan tiada kesangsian mengenai keperlembagaan sistem pentadbiran keadilan syariah dan kuasa Mahkamah Syariah.

Siti Zubaidah dalam artikelnya[10]bersetuju mengenai isu perlunya bahagian pendakwaan dan penguatkuasaan untuk mempertingkatkan kemahiran undang-undang tiga serangkai iaitu undang-undang tatacara, kesalahan jenayah dan keterangan. Penambahbaikan dengan mewujudkan “Standard Operating Procedure” (SOP) sebagai panduan setiap pegawai penguatkuasa dan pendakwa akan membantu untuk menaikkan imej pentadbiran undang-undang Islam dan Mahkamah Syariah. Ibrahim Deris & Hanifah Haydar Ali Tajuddin dalam artikelnya [11]juga merumuskan berdasarkan pengamatan dan pengalaman beliau sebagai Pendakwa Syarie bersetuju bahawa banyak jurang dari segi kemahiran pegawai pendakwa dan penguatkuasa syariah yang perlu diperkemaskan dengan latihan dan kursus yang berterusan. Ibrahim Deris menyatakan bahawa tidak dapat dinafikan bahawa perubahan yang positif hanya boleh berlaku apabila kefahaman yang jelas dalam bidang tugas dan kesediaan pelaksana undang-undang jenayah syariah untuk menerima dan membudayakan gerak kerja positif demi memperkasakan institusi kehakiman syariah.

Undang-Undang Islam: Had kuasa penggubalan undang-undang antara Negeri dan Persekutuan

Didalam kes Berjaya Books Sdn Bhd , antara hujahan yang dikemukakan oleh pihak Responden mengenai bidang kuasa Mahkamah Syariah ialah Seksyen 13 Akta 559 adalah kesalahan mengenai penerbitan dan pengedaran buku yang bertentangan dengan ajaran Islam yang jelas berada dibawah bidang kuasa Negeri yang boleh menggubal undang-undang kesalahan terhadap ajaran agama Islam sebagaimana yang diperuntukkan dibawah Butiran 1, Senarai II Jadual 9 Perlembagaan Persekutuan. Oleh yang demikian secara eksklusifnya ia adalah tertakluk dibawah bidang kuasa Mahkamah Syariah. Responden berhujah bahawa tindakan yang diambil dan mendakwa Pemohon adalah tindakan dibawah undang-undang jenayah syariah dan bukan undang-undang sivil. Oleh yang demikian, Mahkamah Tinggi tidak mempunyai bidang kuasa untuk mendengar permohonan Semakan Kehakiman oleh Pemohon.

Jika ditelusuri had bidang kuasa Negeri untuk menggubal undang-undang negeri  sebagaimana yang diperuntukkan didalam Perlembagaan Persekutuan , kuasa negeri dinyatakan dibawah Butiran 1, Senarai II Jadual 9 iaitu :-

“….perwujudan dan penghukuman kesalahan yang dilakukan oleh orang yang menganut agama Islam terhadap perintah agama itu, kecuali berkenaan dengan perkara yang termasuk dalam Senarai Persekutuan.”

Jelas berdasarkan Perlembagaan Persekutuan bidang kuasa negeri untuk menggubal undang-undang terhadap kesalahan yang dilakukan oleh penganut agama Islam terhadap perintah agama itu adalah tertakluk kepada senarai selain perkara-perkara yang termasuk dalam Senarai Persekutuan. Tun Abdul Hamid[12] menyatakan bahawa kata-kata “undang jenayah Islam” tidak langsung digunakan didalam Butiran 1 Senarai II Jadual 9 Perlembagaan Persekutuan. Apa yang dinyatakan adalah pecahan tiga syarat tersebut  (i) Kesalahan yang dilakukan oleh orang yang menganut agama Islam; (ii) Terhadap perintah agama itu; (ii) Kecuali berkenaan dengan perkara yang termasuk dalam Senarai Persekutuan.

Jika diteliti syarat-syarat tersebut, ianya secara spesifik menyatakan bahawa kesalahan terhadap perintah agama Islam itu skopnya adalah terbatas kepada doktrin keagamaan sahaja.  Walaupun menurut Dr Shad Faruqi [13]“Perintah agama itu” membawa maksud sebagai “ beliefs, tenets, dogmas, principles, articles of faith, canons, maxims, rules, doctrines, and teachings of Islam” yang mana skop definisinya lebih luas namun dari segi interpertasinya Tun Abdul Hamid melihat “Perintah agama” itu lebih tertumpu kepada doktrin keagaamaan dan ritual sahaja. Walau bagaimanapun sebenarnya agak sukar untuk menyempitkan skop mengenai doktrin keagamaan ini jika dilihat dalam konteks sebenar Islam sebagai satu agama samawi yang syumul. Wujudnya pengkelasan sempit doktrin keagamaan ini banyak berkait rapat dengan latar belakang keadaan di semenanjung Tanah Melayu semasa penggubalan Perlembagaan Persekutuan setelah berlakunya penjajahan British. Sebagaimana yang dinyatakan oleh Salleh Abas LP dalam Kes Che Omar Bin Che Soh Lwn PP [14] bahawa selepas kedatangan British dan melalui beberapa siri perjanjian bermula dengan Perjanjian Pangkor atas nasihat British, perkara hal ehwal agama Islam telah terbahagi dua dari aspek awam dan aspek peribadi. Perkembangan agama Islam dari aspek awam telah menjadikan agama Islam hanyalah sebahagian perkara sampingan terhadap kuasa dan kedaulatan sultan.

Salleh Abas LP didalam penghakiman kes ini juga membuat rujukan tulisan M.B Hooker, Islamic Law in South East Asia, 1984 [15] bahawa dengan pembentukan persekutuan negeri-negeri melayu pada tahun 1895 telah membawa kepada kelemahan kuasa-kuasa sultan terutama dalam aspek perkara awam, Islam telah menjadi sekadar simbol kuasa kedaulatan sahaja. Perkara ini makin terserlah apabila hanya perkara-perkara mengenai undang-undang keluarga dan harta pusaka yang dianggap hal peribadi kepada penganut agama Islam dan undang-undang tersebut hanya terpakai kepada orang Islam sahaja. Akhirnya undang-undang Islam menjadi terpinggir apabila British mula menerapkan elemen undang-undang British dan pentadbiran sekular dalam pentadbiran Persekutuan Negeri-Negeri Melayu pada ketika itu.

Berdasarkan latar belakang tersebut jugalah Tun Abdul Hamid menyatakan bahawa hal-hal agama yang terletak dibawah bidang kuasa negeri adalah terhad kepada undang-undang keluarga. Di kebanyakan negeri pada ketika itu Mahkamah Syariah masih belum diwujudkan dan hampir kesemua masyarakat di pedalaman adalah golongan melayu beragama Islam. Tiada perpindahan penduduk ke merata-rata tempat dan hampir tiada isu perkahwinan campur yang membawa kepada isu-isu kompleks seperti pertukaran agama seperti sekarang. Dalam keadaan senario sebegitulah perlembagaan dan peruntukan mengenai undang-undang jenayah dan kesalahan terhadap suruhan agama Islam digubal. Namun persoalan mengenai maksud “perintah Islam” ini sebenarnya telah pun dibangkitkan dalam kes Sulaiman Takrib Lwn Kerajaan Negeri Terengganu[16] dimana Tan Sri Sheikh Ghazali B. Abdul Rahman dan Prof. Dr Kamal Hassan memberikan definisi yang lebih luas terhadap makna “perintah agama Islam”. Menurut dua pakar tersebut ianya merujuk ajaran atau perintah agama seperti yang termaktub didalam Al-Quran dan As-Sunnah yang merangkumi aqidah, syariah dan akhlaq. Definisi ini telah memberikan skop definisi yang lebih luas berbanding dengan pandangan Dr Razali Nawawi dalam kes Nordin Bin Salleh Lwn Kerajaan Negeri Kelantan & Anor [17]yang memberikan pandangan bahawa “perintah agama Islam” itu hanya merangkumi lima rukun Islam iaitu mengucap dua kalimah syahadah, menunaikan solat fardu lima waktu, berpuasa pada bulan Ramadhan, membayar zakat dan mengerjakan haji.

Timbul persoalan disini samada penyempitan tafsiran undang-undang Islam yang terhad kepada undang-undang keluarga, nikah kahwin dan harta pusaka sahaja sebenarnya adalah kesan nyata daripada penjajahan British yang telah membuat satu perubahan perundangan secara tidak langsung dengan memperkenalkan undang-undang British bagi memperkukuhkan pentadbiran kolonial pada era penjajahan tersebut. Catatan sejarah menunjukkan bahawa Islam telah tersebar ke Tanah Melayu seawal kurun ke 10, bahkan undang-undang Islam telah dipraktikkan oleh kerajaan kesultanan Melaka pada kurun ke 15 dan bukti batu bersurat Terengganu bertarikh pada tahun 1303 menunjukkan pengkanunan hukuman dibawah undang-undang Islam seperti kesalahan zina dan tuduhan palsu telah pun direkodkan. Walaupun Dr Shad Saleem Faruqi memberikan pandangan berbeza bahawa berdasarkan cadangan Kertas Putih mengenai cadangan penggubalan perlembagaan 1957, bahawa pengisytiharan Islam sebagai agama rasmi  sebenarnya tidak mengubah apa-apa kedudukan Persekutuan sebagai “secular state” yang disifatkan telah pun wujud pada ketika itu. Pandangan ini mengaitkan pengaruh agama Hindu dan Buddha yang juga telah wujud sejak kurun ke 13 di Tanah Melayu yang banyak mempengaruhi sosio budaya, tradisi dan agama yang dianuti pada masa itu.

Dr. Shamrahayu [18]namun merumuskan bahawa berdasarkan bukti-bukti sejarah, undang-undang Islam atau undang-undang jenayah Islam secara spesifiknya telah diamalkan secara meluas sebelum kedatangan British lagi. Bukti sejarah juga menunjukkan bahawa Islam dan perundangan Islam secara eksklusifnya terletak dibawah kuasa mutlak pemerintah iaitu Sultan. Oleh yang demikian, pandangan yang menyatakan bahawa penggubalan undang-undang negeri terhadap kesalahan terhadap agama Islam berkait rapat dengan keadaan semasa pada waktu itu sebenarnya bukanlah disebabkan fahaman agama Islam yang hanya berkisar kepada hal-hal kekeluargaan , nikah kahwin dan harta pusaka sahaja tetapi ianya adalah kesan secara halus penjajah British untuk menyempitkan keterpakaian undang-undang Islam dengan menjamin hak dan kuasa Sultan diperingkat negeri untuk menjadi ketua agama dalam hal ehwal tersebut. Hakikatnya pentadbiran undang-undang British diterapkan secara holistik dalam pentadbiran negeri-negeri bersekutu dan akhirnya menjadi asas kepada penggubalan Perlembagaan Persekutuan. Kesannya dapat dilihat akhirnya undang-undang Islam menjadi terpinggir dan eksklusif dalam hal-hal ritual dan kekeluargaan sahaja.

Berbalik kepada isu had bidang kuasa penggubalan undang-undang Islam antara Negeri dan Persekutuan, Dr Shad Saleem Faruqi berpandangan bahawa bidang kuasa Negeri terhadap agama Islam bukanlah kuasa secara eksklusif dan komprehensif. Senarai II mengesahkan bahawa terdapat perkara mengenai undang-undang Islam yang tertakluk dibawah bidang kuasa Persekutuan seperti Senarai 1 Perkara 4 dan Senarai 1 perkata 4(l). Perkara ini menunjukkan bahawa bidang kuasa Negeri terhadap kesalahan undang-undang Islam adalah dibawah kuasa Persekutuan dan ianya adalah “residual” dan bukan secara “inherent”. Namun, Dr Farid Sufian [19]berpendapat satu pentafsiran berbeza perlu dibuat mengenai pengecualian ruang lingkup perkara yang boleh diwujudkan kesalahan jenayah syariah melalui frasa “kecuali berkenaan dengan perkara yang termasuk dalam Senarai Persekutuan”. Jika pentafsiran secara literal diambil iaitu penggubal undang-undang negeri hanya mempunyai kompetensi untuk menggubal perkara yang tidak termasuk dalam Senarai Persekutuan dan merujuk kepada Butiran 4 Senarai Persekutuan [20]yang menyatakan tentang undang-undang jenayah, maka bermakna hampir tiada langsung kesalahan yang boleh digubal oleh Negeri kerana secara harfiahnya apa-apa sahaja yang dijadikan kesalahan dan diberikan hukuman merupakan jenayah yang tertakluk dibawah bidang kuasa Persekutuan.

Rasionalnya menurut Dr Farid Sufian, jika pentafsiran secara harmonis diambil dengan mengesahkan secara jelas bidang kuasa Negeri dan Persekutuan ianya dapat mengelak pelanggaran sempadan bidang kuasa antara Negeri dan Persekutuan dalam penggubalan undang-undang dengan pendekatan berikut; Negeri harus ditafsirkan mempunyai kuasa untuk menggubal kesalahan syariah dan Persekutuan kekal mempunyai kuasa menggubal kesalahan umum. Walaupun pendekatan tafsiran tersebut seharusnya memberikan satu garis pembahagian kuasa yang jelas antara Negeri dan Persekutuan, namun masih wujud pertindihan kesalahan jenayah syariah yang diperuntukkan dalam kuasa Negeri dan Persekutuan. Tun Abdul Hamid menyatakan contoh didalam enakmen Kesalahan Jenayah Syariah Negeri sekurang-kurangnya terdapat dua kesalahan yang boleh dipersoalkan keesahannya iaitu kesalahan judi [21]dan kesalahan liwat. Kedua-dua kesalahan tersebut sudah ada didalam undang-undang Persekutuan[22]. Sesuatu kesalahan itu hanya boleh wujud dalam undang-undang Persekutuan sebagai undang-undang jenayah ataupun dalam undang-undang negeri sebagai undang-undang yang dibuat dibawah Senarai II Jadual 9. Ia tidak boleh wujud didalam kedua-dua undang-undang Negeri dan undang-undang Persekutuan. Jika ianya wujud, salah satunya adalah tidak sah dan terbatal kerana bercanggah dengan Perlembagaan.

Isu kewujudan kesalahan yang sama didalam undang-undang Negeri dan Persekutuan juga dibangkitkan didalam kes Berjaya Books Sdn Bhd. Pihak Pemohon telah berhujah bahawa perkara mengenai penerbitan dan percetakan adalah dibawah bidang kuasa penggubalan Persekutuan sebagaimana yang termaktub didalam Perkara 21 Senarai I Jadual 9 [23]dibaca bersama dengan Perkara 74[24]. Dengan itu, keesahan Seksyen 13 Akta 559 yang memperuntukkan kesalahan yang sama mengenai kesalahan penerbitan dan percetakan yang bertentangan dengan hukum syarak adalah “Ultra Vires” kepada Akta 301 dan Perlembagaan Persekutuan. Hakim Dato’ Zaleha bersetuju dengan hujah ini. Mahkamah juga memutuskan bahawa kesalahan yang dinyatakan didalam Seksyen 13 Akta 559 tersebut adalah kesalahan terhadap perintah agama Islam yang merupakan kesalahan terhadap doktrin keagamaan dan bukan satu kesalahan jenayah sebagaimana peruntukan Akta 301. Persoalan yang ingin dibangkitkan disini adakah kesalahan terhadap perintah agama Islam juga boleh menjadi satu kesalahan jenayah syariah pada masa yang sama? Dan apabila ianya adalah satu kesalahan jenayah syariah, maka bukankah sepatutnya Mahkamah Syariah mempunyai bidang kuasa untuk mendengar kes ini? Walaubagaimanapun Mahkamah Tinggi membuat keputusan dengan melihat isu pertindihan kesalahan yang sama mengenai penerbitan dan percetakan yang termaktub dibawah kuasa Persekutuan dibawah Senarai I Jadual 9 menjadi satu alasan kukuh untuk diputuskan oleh mahkamah dari sudut perlembagaan. Jika sekalipun kesalahan Seksyen 13 Akta 559 itu dikategorikan sebagai satu kesalahan jenayah syariah yang digubal selaras dengan bidang kuasa Negeri sebagaimana yang dihujahkan oleh pihak Responden, ianya masih dan tetap melanggar pengecualian ruang lingkup “kecuali berkenaan dengan perkara yang termasuk dalam Senarai Persekutuan” dalam konteks kes ini, Seksyen 13 Akta 559 telah melanggar batasan bidang kuasa Persekutuan dibawah Perkara 21 Senarai I Jadual 9.

Pembahagian had kuasa penggubalan undang-undang Negeri dan Persekutuan ini telah diputuskan sebelum ini dalam kes Mamat Bin Daud. Lwn Kerajaan Malaysia.[25] Didalam kes ini kesahihan Seksyen 298A[26] Kanun Keseksaan telah dicabar kerana ianya digubal oleh Parlimen terhadap perkara yang termaktub dibawah bidang kuasa Negeri iaitu Perkara 11 (4)[27] dan Butiran 1, Senarai II Jadual 9 Perlembagaan Persekutuan. Didalam kes ini pihak Pempetisyen telah didakwa dibawah Seksyen 289A kerana melakukan perbuatan yang boleh memprejudiskan keharmonian orang-orang yang beragama Islam iaitu bertindak menjadi Imam, Bilal dan Khatib pada upacara sembahyang Jumaat tanpa perlantikan sah dibawah Enakmen Pentadbiran Undang-Undang Islam Terengganu 1955. Mahkamah Agung memutuskan bahawa parlimen telah bertindak secara “Ultra Vires” dalam menggubal Seksyen 298A Kanun Keseksaan tersebut.

Penentuan bidang kuasa Mahkamah Sivil untuk mendengar permohonan Semakan Kehakiman dalam kes Berjaya Books Sdn Bhd adalah secara jelas berdasarkan perlanggaran bidang kuasa Negeri yang telah menggubal satu undang-undang mengenai perkara yang berada dibawah kuasa Persekuatuan sebagaimana yang termaktub dibawah perkara 21, Senarai 1 Jadual 9 dan dimana satu undang-undang yang berkaitan telahpun digubal mengenai perkara tersebut iaitu Akta 301. Mahkamah juga dalam kes ini memutuskan bahawa kesahihan Seksyen 13 Akta 559 adalah menjadi satu persoalan kerana dari sudut perlembagaan ianya menjadi “Ultra Vires” kepada Akta 301 dan Perlembagaan Persekutuan.

Had Bidang kuasa Mahkamah Syariah Selepas Pindaan Perkara 121 (1A).

Pindaan kepada Perkara 121 Pelembagaan Persekutuan pada tahun 1988 dengan menambah Perkara 121 (1A) [28]seperti berikut:-

(1A) Mahkamah-mahkamah yang disebut dalam Fasal (1) tidaklah mempunyai bidang kuasa berkenaan apa-apa perkara dalam bidang kuasa mahkamah Syariah.

Prof Ahmad Ibrahim[29] menyatakan bahawa satu kesan yang sangat penting daripada pindaan perlembagaan tersebut adalah untuk mengelakkan berlaku konflik diantara keputusan Mahkamah Syariah dan Mahkamah Sivil sepertimana yang berlaku didalam beberapa kes iaitu Myriam Lwn Ariff [30]dimana Mahkamah Tinggi telah memutuskan bahawa ia mempunyai bidang kuasa untuk membuat keputusan mengenai hak penjagaan anak walaupun kes tersebut telah diputuskan oleh Kadhi Besar di Mahkamah Syariah.  Begitu juga sebagaimana yang diputuskan oleh Mahkamah Tinggi dalam kes Commissioner For Religious Affair & Ors vs Tengku Mariam [31]dimana Mahkamah Tinggi telah membuat keputusan mengenai kesahihan wakaf yang dibuat walaupun ianya telah diputuskan oleh Mufti sebelum itu bahawa ianya adalah wakaf yang sah. Pindaan Perkara 121 (1A) ini juga bertujuan untuk mengangkat status Mahkamah Syariah supaya ianya tidak lagi dianggap sebagai mahkamah bawahan berbanding Mahkamah Sivil. Perubahan struktur hierarki Mahkamah Syariah kepada tiga peringkat ; Mahkamah Rendah Syariah, Mahkamah Tinggi Syariah dan Mahkamah Rayuan Syariah memperlihatkan usaha selari penggubalan perlembagaan yang dibuat untuk memartabatkan perundangan syariah di Malaysia.

Hasrat luhur yang tersirat bersama pindaan perlembagaan tersebut sebenarnya telah melalui beberapa fasa perkembangan yang menarik hasil keputusan kes-kes mahkamah terhadap isu pertindihan bidang kuasa antara Mahkamah Syariah dan Mahkamah Sivil ini. Dr. Nuarrual Hilal dan Abdul Rani [32]menyatakan bahawa satu masalah yang dihadapi oleh Mahkamah Syariah dalam menentukan bidang kuasa yang dinyatakan dibawah Perkara 121 (1A) tersebut ialah ketiadaan bidang kuasa disebabkan kegagalan Negeri untuk menyatakan dengan jelas dan secara komprehensif perkara-perkara yang termaktub dibawah Senarai II Jadual 9. Sebagai contohnya disesetengah negeri tiada peruntukan khusus yang menyatakan perkara berkenaan murtad terletak dibawah bidang kuasa Mahkamah Syariah. Ekoran daripada itu walaupun perkara yang dipertikaikan itu melibatkan isu syariah tetapi mahkamah memutuskan bahawa Mahkamah Syariah tidak boleh dianggap mempunyai bidang kuasa secara implikasi dengan ketiadaan peruntukan khusus dalam enekmen negeri yang menyatakan secara khusus tentang bidang kuasa Mahkamah Syariah untuk mendengar kes tersebut. Hasil daripada keputusan-keputusan Mahkamah memperlihatkan dua pendekatan yang diambil dalam menentukan bidang kuasa Mahkamah Syariah dan Mahkamah Sivil iaitu “subject based approach” dan “remedy based approach” atau “Pith and Subtance approach”. Pendekatan mahkamah dengan melihat kepada “isu yang dipertikaikan” ini  sebagai penentu bidang kuasa mahkamah yang berkaitan telah diputuskan dalam kes Md Hakim Lee v Majlis Agama Islam Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur[33], Soon Singh a/l Bikar Singh v Pertubuhan Kebajikan Islam Malaysia (PERKIM) Kedah & Anor[34], Shaikh Zolkaffily Bin Shaikh Natar & Ors v Religious Council of Penang[35], Latifah Binti Mat Zin v Rosmawati Bt Sharibun & Anor[36], Sulaiman Takrib v Kerajaan Negeri Terengganu (Kerajaan Malaysia , Intervener) [37]dan yang terbaru kes Mahkamah Persekutuan Hj Raimi Abdullah v Siti Hasnah Vangarama Abdullah and Anor Appeal[38]. Kesemua kes-kes yang dinyatakan bersetuju bahawa dalam menentukan bidang kuasa Mahkamah Syariah ialah berdasarkan “subject matter” yang dipertikaikan samada ianya melibatkan isu syariah atau tidak. Manakala beberapa kes lain pula mahkamah cenderung untuk menggunakan pendekatan secara “Pith and Subtance” dan “remedy approach” iaitu dengan melihat kepada isu sebenar yang dipertikaikan bukan  bersandarkan “subject matter”  samada ianya mengenai isu syariah ataupun bukan isu syariah semata-mata. Dalam Kes Ng Wan Chan v Majlis Ugama Islam Wilayah Persekutuan & Anor[39], Lim Chan Seng v Pengarah Jabatan Agama Islam Pulau Pinang [40], Barkath Ali Bin Abu Backer v Anwar Kabir Bin Abu Backer & Ors[41], In the Estate of Tunku Abdul Rahman Putra Ibni Almarhum Sultan Abdul Hamid[42] , Dato’ Kadar Shah Tun Sulaiman lwn Datin Fauziah Haron[43], mahkamah telah melihat kepada “pith and Subtance” dalam menentukan samada Mahkamah Syariah atau Mahkamah Sivil yang mempunyai bidang kuasa untuk mendengar kes tersebut dan dalam banyak kes tersebut walaupun ianya melibatkan “subject matter” syariah namun tidak semestinya ianya berada dibawah bidang kuasa Mahkamah Syariah. Walaupun “subject matter” tersebut tersenarai dalam senarai II ianya tidak terus bererti bahawa Mahkamah Syariah mempunyai bidangkuasa mengenainya. Badan Perundangan Negeri perlu terlebih dahulu membuat undang-undang memberikan kuasa mengenai perkara itu kepada Mahkamah Syariah. Mahkamah Sivil masih mempunyai bidang kuasa dengan menggunakan pendekatan “remedy approach” dan melihat kepada penyelesaian kepada isu yang dipertikaikan untuk memutuskan kes-kes tersebut. Dalam kes Berjaya Books Sdn Bhd, telah dihujahkan bahawa Seksyen 13 Akta 559 adalah selaras dengan kuasa negeri sebagaimana yang termaktub dibawah Butiran 1 Senarai II Jadual 9 dibaca bersama dengan Perkara 74 Perlembagaan Persekutuan dan tindakan Resposden membuat serbuan, rampasan penerbitan yang bertentangan dengan hukum syarak adalah berdasarkan bidang kuasa Negeri dan dengan itu Mahkamah Syariah mempunyai bidang kuasa bukannya Mahkamah Sivil.  Manakala pihak Pemohon berhujah bahawa tindakan Responden dibawah Seksyen 13 Akta 559 tidak semestinya membolehkan bidang kuasa Mahkamah Syariah terpakai secara langsung sedangkan di peringkat Persekutuan wujud kesalahan yang sama dibawah Seksyen 7 Akta 301 yang mana ianya jelas termaktub dibawah kuasa Persekutuan dibawah Perkara 21 Senarai 1 Jadual 9. Telah dihujahkan juga bahawa kesalahan yang dinyatakan didalam Seksyen 13 Akta 559 tersebut adalah kesalahan terhadap perintah agama Islam dan bukan satu kesalahan jenayah. Mahkamah Tinggi bersetuju dengan hujah pihak Pemohon dalam isu bidang kuasa ini dan menyatakan bahawa Mahkamah Sivil mempunyai kuasa pemantauan “Supervisory Power” untuk mendengar kes ini yang mana menurut mahkamah perlu diputuskan secara “ Pith and Subtance” dengan melihat isu yang lebih signifikan dengan maksud  dan tujuan permohonan Semakan Kehakiman oleh pihak Pemohon.

Isu penentuan bidang kuasa Mahkamah Syariah dan Mahkamah Sivil sebenarnya memperlihatkan kecenderungan mahkamah membuat interpretasi terhadap pindaan Perkara 121 (1A) dan sejauh mana ia memberi kesan dalam setiap keputusan mahkamah. Mohammed Imam[44] menyatakan bahawa aspirasi sebenar yang membawa kepada titik permulaan pengiktirafan mahkamah Syariah setelah masyarakat melayu melihat keperluan kehidupan mereka dalam konteks agama perlu diadili melalui perundangan hukum syarak, sesuatu perkara yang sudah lama dinafikan dan dipinggirkan melalui perkembangan sejarah sejak penjajahan British dimana kuasa raja-raja juga seolah-olah disempitkan kepada hal ehwal agama Islam yang terhad sahaja. Perkembangan ini sebenarnya telah merencat pengaruh undang-undang Islam pada ketika itu. Merujuk kepada obiter oleh Thorne J dalam kes Ramah Binti Ta’at Lwn Laton Binti Malim Sutan [45] dimana Hakim menyatakan bahawa samada Mahkamah Agung adalah merupakan tribunal yang betul untuk menentukan kes-kes perkara agama Islam, sekiranya sebuah mahkamah khas sepatutnya dapat ditubuhkan dibawah kuasa Sultan untuk mendengar kes tersebut yang mana bidang kuasa Mahkamah Sivil dapat dikecualikan dengan kewujudan Enakmen tersebut.

Pindaan Perkara 121 (1A) sebenarnya adalah reflektif kepada kesedaran masyarakat Islam dan dibantu oleh buah fikiran golongan pengamal undang-undang dan intelektual seperti Allahyarham Prof Ahmad Ibrahim yang melihat betapa pentingnya pewujudan sempadan bidang kuasa diantara Mahkamah Syariah dan Mahkamah Sivil untuk memberikan ruang dan kuasa kepada Mahkamah Syariah berdiri sebagai sebuah mahkamah yang setara dengan Mahkamah Sivil dari sudut Pelembagaan.  Namun secara realitinya aspirasi dan hasrat disebalik pindaan Perkara 121 (1A) sebenarnya tidak direalisasikan secara total melalui banyak keputusan-keputusan mahkamah. Mahkamah Rayuan dalam kes Siti Hasnah Vangarama Abdullah lwn Tun Dr Mahathir Mohamad & Ors [46]misalnya memutuskan bahawa bidang kuasa mahkamah sivil tidak terlucut secara automatik walaupun isu pertikaian yang dibawa  mempunyai elemen undang-undang Islam dan ianya bukanlah niat pindaan Perkara 121 (1A) (untuk menjadikan isu pertikaian yang melibatkan elemen Islam sebagai penentu bidang kuasa). Mahkamah berpendapat bahawa hanya isu pertikaian yang berada secara eksklusif dibawah bidang kuasa mahkamah syariah sahaja yang memberi efek kepada pengecualian bidang kuasa mahkamah sivil. Malah dicta yang lebih berani juga diputuskan oleh Mahkamah Tinggi dalam kes Dato’ Kadar Shah yang menyatakan bahawa kedudukan Mahkamah Sivil adalah lebih tinggi status dan kuasanya dibawah Court of Judicature Act 1964 berbanding Mahkamah Syariah yang hanya mahkamah peringkat negeri yang diwujudkan dibawah kuasa Negeri sahaja. Sentimen yang sama juga diputuskan oleh Mahkamah Persekutuan dalam kes Abdul Kahar Ahmad  lwn Kerajaan Negeri Selangor Darul Ehsan; Kerajaan Malaysia & Anor (Interveners) [47]yang menyatakan bahawa bukanlah interpertasi perlembagaan dibawah Perkara 121 (1A) untuk mengesahkan bidang kuasa Mahkamah Syariah dengan mengecualikan bidang kuasa Mahkamah Sivil. Pandangan Gopal Sri Ram JCA dalam kes Sukma Darmawan Sasmitaat Madja lwn Ketua Pengarah Penjara Malaysia & Anor[48] mengesahkan lagi interpretasi sama kesan pindaan Perkara 121 (1A) tersebut. Y.A Hakim mengatakan bahawa bidang kuasa Mahkamah Syariah tersebut merujuk kepada bidang kuasa eksklusifnya. Sekiranya seseorang individu Muslim melakukan kesalahan yang ujud dalam kedua-dua undang-undang negeri dan Kanun Keseksaan misalnya, maka Mahkamah Sivil mempunyai bidang kuasa. Hanya kesalahan eksklusif dibawah enakmen Negeri sahaja yang mana Mahkamah Syariah mempunyai bidang kuasa eksklusif. Y.A Hakim memberikan contoh kesalahan zina bagi orang Islam yang menjadi kesalahan dibawah enekmen Negeri maka pesalah tersebut boleh dibicarakan di Mahkamah Syariah. Sejauh manakah kebenaran interpretasi ini berdasarkan aspirasi sebenar penggubalan pindaan Perkara 121 (1A)? Dr Farid Sufian menyanggah interpretasi ini terutama pandangan Gopal Sri Ram JCA yang disifatkan beliau adalah penghakiman yang tidak tepat kerana tiada dinyatakan didalam Perkara 121 (1A) Perlembagaan Persekutuan bahawa Mahkamah Syariah perlu mempunyai bidang kuasa eksklusif. Objektif penggubalan Perkara 121 (1A) adalah untuk memberikan bidang kuasa eksklusif kepada Mahkamah Syariah, maka sekiranya Mahkamah Syariah sememangnya mempunyai bidang kuasa eksklusif, apa perlu lagi Perkara 121 (1A). Namun perkembangan mutakhir menampakkan beberapa keputusan mahkamah yang cenderung dan bersetuju dengan pendekatan isu pertikaian atau “subject matter approach” dalam menentukan bidang kuasa Mahkamah Syariah. Mahkamah Persekutuan dalam kes Hj Raimi Abdullah lwn Siti Hasnah Vangarama Abdullah & Anor Appeal telah mengenepikan keputusan Mahkamah Rayuan kes yang sama Siti Hasnah Vangarama Binti Abdullah lwn Tun Dr Mahathir Bin Mohamad (PERKIM) & Ors yang mana isu mengenai samada kesahihan penukaran agama kepada agama Islam adalah dibawah bidang kuasa Mahkamah Syariah.  Tun Arifin Zakaria J dalam penghakiman beliau memutuskan antara lain:-

(1)   Perkara 121A Perlembagaan Persekutuan (“Perlembagaan”) jelas memperuntukkan bahawa mahkamah sivil tidak mempunyai bidang kuasa berkaitan apa-apa perkara yang terangkum dalam bidang kuasa Mahkamah Syariah. Perkara-perkara yang termasuk dalam bidang kuasa Mahkamah Syariah adalah seperti yang diperuntukkan di bawah Per. 74 Perlembagaan, antara lain, perkara-perkara yang terangkum dalam Senarai Negeri dalam Jadual Sembilan yang adalah undang-undang Islam, peribadi dan undang-undang keluarga bagi seseorang yang beragama Islam.

(2)   Adalah undang-undang matan bahawa persoalan samada seseorang beragama Islam atau tidak merupakan perkara yang terangkum dalam bidang kuasa eksklusif Mahkamah Syariah. Adalah tidak wajar sama sekali bagi mahkamah sivil, yang tidak mempunyai bidang kuasa berikutan Perkara 121A, untuk menentukan kesahan kemasukan seseorang kedalam agama Islam kerana ia adalah secara ketat isu keagamaan. Oleh itu, persoalan mengenai kemasukan Islam oleh Plaintif dalam tahun 1983 terangkum dalam bidang kuasa eksklusif Mahkamah Syariah.

Penghakiman kes ini memberikan skop yang jelas terhadap efek pindaan Perkara 121 (1A) dalam menentukan bidang kuasa eksklusif Mahkamah Syariah dan sepatutnya apabila melibatkan sesuatu isu pertikaian yang melibatkan isu keagamaan seperti kes ini, pendekatan “subject matter approach” haruslah diikuti dan terikat. Namun begitu masih terdapat kesamaran apabila sesuatu kesalahan itu wujud dalam kedua-dua undang-undang Negeri dan Persekutuan sebagaimana dalam kes Sukma Darmawan yang menampakkan konflik antara Seksyen 377D Kanun Keseksaan dan kesalahan liwat dibawah enakmen jenayah syariah. Isu penentuan bidang kuasa Mahkamah Syariah dan Mahkamah Sivil menjadi semakin rumit apabila polemik mengenai perlaksanaan hukum hudud dari kaca mata perlembagaan yang juga melibatkan pembahagian kesalahan-kesalahan jenayah yang wujud dalam kedua-dua enekmen Negeri dan Persekutuan. Dalam hal ini, Tun Abdul Hamid memberikan pandangan apabila terdapat kesalahan yang serupa dalam Enakmen jenayah syariah dan Kanun Keseksaan, mahkamah perlu melihat samada kesalahan itu terletak di bawah bidang kuasa Negeri atau Persekutuan dengan merujuk balik kepada Perlembagaan. Jika kesalahan itu termasuk dibawah kesalahan yang diperuntukkan oleh Senarai II Jadual 9, maka undang-undang negeri itu sah dan mahkamah syariah mempunyai bidang kuasa keatasnya. Jika kesalahan itu terletak di luar Senarai II Jadual 9, maka undang-undang Persekutuan adalah sah dan mahkamah sivil mempunyai bidang kuasa keatasnya.

Pandangan Dr Farid Sufian[49] juga boleh dijadikan panduan dalam mentafsir maksud perkara-perkara yang berada dibawah bidang kuasa Negeri iaitu Senarai II Jadual 9. Dalam mentafsir maksud Senarai II tersebut ianya perlu dilihat kepada bahasa dan maksudnya. Senarai II adalah tertakluk kepada Perkara 74 Perlembagaan Persekutuan yang menyatakan kuasa Negeri untuk menggubal undang-undang mengenai perkara dibawah Senarai II. Pandangan yang perlu diambil disini ialah sekiranya bahasa yang digunakan didalam Senarai II tersebut melebihi “prima facie” maksud yang dinyatakan didalam Perkara 74, maksud dalam Senarai II tersebut tidak sepatutnya dihadkan kepada perkara 74 sahaja[50]. Dengan kata lain, Senarai-Senarai dalam Jadual 9 Perlembagaan adalah sebahagian daripada Perlembagaan Persekutuan dan ianya harus ditafsirkan mengikut kehendak bahasa yang digunakan iaitu samada bermaksud “declarative” ataupun “imperative”. Sekiranya maksud bahasa yang digunakan untuk mentafsirkan bahawa bidang kuasa mahkamah syariah adalah terkecuali bagi kes-kes jenayah yang dilakukan oleh orang bukan Islam, maka standard dan maksud bahasa yang sama juga boleh digunakan untuk mentafsirkan kewujudan bidang kuasa Mahkamah Syariah sebaliknya. Mahkamah Persekutuan dalam kes Majlis Ugama Islam Pulau Pinang & Seberang Perai lwn Shaikh Zolkaffily Bin Shaikh Natar & Ors[51] memperlihatkan pendekatan yang terbaik dalam menentukan bidang kuasa Mahkamah Syariah. Mahkamah telah memilih pendekatan yang lebih luas dalam menentukan persoalan samada Mahkamah Syariah mempunyai bidang kuasa terhadap perkara yang dinyatakan dalam Butiran 1 Senarai II tetapi tidak dinyatakan secara “express” atau “implied” dalam enekmen Negeri iaitu dengan mengambil kira “purposive approach” dibawah Akta Interpretasi 1948 dan 1967 untuk mengesahkan bidang kuasa Mahkamah Syariah. Sebagai ulasan kepada penghakiman kes tersebut, Dr Farid Sufian [52]mencadangkan bagi mengesahkan lagi bidang kuasa Mahkamah Syariah, satu klausa umum perlu dipinda dan dimasukkan kedalam Enekmen Pentadbiran Agama Islam seperti berikut :- For the avoidance of doubt, the Syariah Court shall have jurisdiction over matters stated in Item 1 of the State List.

Isu mengenai bidang kuasa Mahkamah Syariah telah juga dibangkitkan dalam kes Berjaya Books Sdn Bhd dimana pihak Reponden telah menfailkan rayuan terhadap keputusan Mahkamah Tinggi yang membenarkan permohonan Semakan Kehakiman pihak Pemohon. Namun isu mengenai bidang kuasa ini ditolak oleh Mahkamah Rayuan atas alasan kegagalan pihak Responden untuk menfailkan Notis Rayuan terhadap  isu bidang kuasa mahkamah sivil yang memutuskan bahawa mahkamah sivil mempunyai bidang kuasa dan “supervisory power” untuk mendengar permohonan Semakan Kehakiman ini. Mahkamah bersetuju bahawa prinsip Res Judicata terpakai dan pihak Responden terhalang atau “estopped” daripada membawa kembali isu bidang kuasa ini ke Mahkamah Rayuan. Satu perkara yang perlu diberikan perhatian dalam kes ini ialah Mahkamah Rayuan telah membuat perbezaan antara permohonan Semakan Kehakiman dan Permohonan Rayuan terhadap keputusan Mahkamah. Mahkamah telah merujuk kepada tafsiran Lord Roskil dalam kes Chief Constable of the North West Police v Evans [53]“ is not an appeal from a decision, but a review of  the manner in which the decision was made.” Oleh itu fokus alasan penghakiman Mahkamah Rayuan adalah terhadap cara bagaimana keputusan telah dibuat oleh mahkamah. Pendekatan secara”pith and substance” terhadap isu yang dibawa dan pelanggaran Responden terhadap hak-hak Pemohon sebagaimana yang diperuntukkan dibawah Perlembagaan Persekutuan menjadi antara alasan kewujudan bidang kuasa mahkamah sivil untuk mendengar permohonan Semakan Kehakiman ini.

Pendakwaan Terhadap Orang Bukan Islam

Butiran 1 Senarai II Jadual 9 Perlembagaan Persekutuan dalam konteks bidangkuasa jenayah Mahkamah Syariah menyatakan “hendaklah mempunyai bidang kuasa hanya keatas orang yang menganut agama Islam”.  Oleh itu dari sudut pelembagaan, pendakwaan keatas orang bukan Islam di Mahkamah Syariah atas kesalahan jenayah syariah adalah bertentangan dengan Perlembagaan Persekutuan. Pengecualian pendakwaan keatas orang bukan Islam adalah selari dengan prinsip agama Islam itu sendiri dimana Islam tidak boleh memaksa orang bukan Islam yang berada dibawah pemerintahan Islam untuk mengikat keterpakaian undang-undang Islam keatas mereka. Dalam sejarah Islam, pengecualian ini disyaratkan kepada orang bukan Islam tersebut yang dikategorikan sebagai Zimmi untuk membayar Jizyah. Dr Saleh Al-Aayed [54]merujuk kepada pandangan Abul A’la Al-Maududi [55]yang menyatakan dalam kes jenayah , hukamak Islam akan mengadili kes yang melibatkan orang bukan Islam terhadap kesalahan yang dikira berdosa mengikut agama mereka seperti mencuri tetapi bagi perbuatan yang tidak dianggap berdosa mengikut agama mereka seperti makan babi dan minum arak ianya dikecualikan daripada sabitan kesalahan mengikut undang-undang Islam. Ini bertepatan dengan praktis pada zaman Nabi Muhamad S.A.W ketika baginda mengadakan Piagam Madinah dimana Baginda membenarkan kabilah bukan Islam untuk merujuk kepada agama dan kepercayaan masing-masing dalam menghukum perkara-perkara berkaitan dengan kepercayaan mereka. Mereka juga boleh merujuk kepada Baginda untuk mengadili kes mereka dan Islam membenarkan sebagaimana ayat Al-Quran 5 :42 [56]. Hassan Al-Basri [57]juga menyatakan pandangan yang sama mengenai kebebasan orang bukan Islam untuk mempraktikkan kepercayaan agama mereka ketika mana beliau ditanya oleh Khalifah Umar Abdul Aziz tentang perkara ini.  Malah Islam amat menjaga hak-hak keadilan orang bukan Islam sebagaimana yang dinyatakan didalam Al-Quran. Islam membenarkan mereka untuk dibicarakan mengikut agama dan undang-undang mereka dan sekiranya mereka memilih untuk membawa kes mengikut undang-undang Islam juga tidak dihalang. Sejarah mengenai kes kehilangan baju besi seorang sahabat nabi bernama Qatadah yang dicuri oleh Ta’ima dan disimpan dirumah seorang yahudi bernama Zayed adalah contoh penting prinsip keadilan yang diangkat didalam Islam. Kes ini menjadi asbab al-nuzul penurunan ayat Al-Quran 4:105-109 [58]yang memberikan panduan kepada Nabi Muhammad semasa penghukuman kes ini dijatuhkan.

Dalam konteks perlembagaan Malaysia, hak bukan Islam adalah terjamin bahawa mereka tidak boleh didakwa diatas kesalahan jenayah undang-undang Islam. Namun persoalan yang timbul pula adakah orang bukan Islam tidak boleh memohon remedi dibawah undang-undang Islam sebagai contohnya dalam kes penukaran agama salah seorang pasangan berkahwin kepada agama Islam. Kes Kaliammal a/p Sinnasamy Lwn Pengarah Jabatan Agama Islam Wilayah Persekutuan & Ors [59]adalah satu contoh dimana bidang kuasa mahkamah syariah terpakai dalam menentukan status keislaman si mati. Dalam kes ini mayat M. Moorthy atau nama Islamnya Mohamad Abdullah telah menjadi perebutan diantara balunya dan Majlis Agama Islam Wilayah Persekutuan apabila simati tidak pernah memaklumkan keislaman beliau kepada keluarganya. Keputusan mahkamah ini mengesahkan pentafsiran perlembagaan bahawa dalam menentukan bidang kuasa Mahkamah Syariah adalah berkenaan “subject matter” dan pihak-pihak yang terlibat boleh terdiri dari kalangan orang bukan Islam juga. Dr Farid Sufian mengkategorikan tiga jenis kes-kes yang menjadi isu apabila melibatkan pihak bukan Islam iaitu, pertamanya persoalan yang melibatkan status agama Islam simati, keduanya persoalan kemurtadan seseorang muslim dan ketiganya apabila salah seorang pasangan bukan Islam dari perkahwinan bukan Islam memeluk agama Islam[60]. Telah diputuskan bahawa orang bukan Islam boleh memberikan keterangan dalam prosiding Mahkamah Syariah sebagaimana kes Nyonya Tahir [61]dimana Mahkamah Syariah menerima keterangan bukan Islam dalam menentukan status keislaman si mati. Dr Zulkfakar [62]menyatakan bahawa keterangan yang diberikan oleh saksi bukan Islam adalah sebagai Bayyinah dan bukannya Shahadah iaitu keterangan lisan yang dibuat oleh saksi-saksi yang tidak memenuhi syarat sebagai seorang saksi untuk memberikan kesaksian seperti yang diperuntukkan dibawah Seksyen 83(3) dan 83 (2) Akta 561[63]. Malah dalam kes-kes mal seperti hibah, wasiat dan penjagaan anak, Iqrar seorang bukan Islam adalah diterima di Mahkamah Syariah dan mempunyai kuasa perundangan iaitu pengakuan itu akan mengikat dirinya. Mahkamah Syariah juga boleh memerintahkan saksi bukan Islam untuk hadir  memberikan keterangan atau dengan kata lainnya boleh dipaksa untuk hadir memberikan keterangan.

Satu lagi isu yang melibatkan orang bukan Islam adalah samada penggubal undang-undang Negeri boleh mewujudkan kesalahan yang merangkumi orang bukan Islam dan sekiranya orang Islam tidak boleh didakwa di Mahkamah Syariah, adakah mereka boleh disoal siasat untuk membantu siasatan penguatkuasa syariah? Pandangan yang lebih tepat ialah walaupun orang bukan Islam tidak boleh didakwa di Mahkamah Syariah, namun tidak bermakna penggubal undang-undang negeri tidak boleh mewujudkan kesalahan yang merangkumi orang bukan Islam. Contoh jelas adalah Enakmen Hiburan dan Tempat-Tempat Hiburan 2003 (Negeri Terengganu) dan Enekmen Ugama Bukan Islam (Kawalan Pengembangan di kalangan Orang Islam) 1988 (Negeri Selangor). Enakmen-enakmen tersebut mewujudkan kesalahan berkaitan dengan syariah dan pentadbiran agama Islam dan orang bukan Islam juga boleh didakwa di Mahkamah Sivil terhadap kesalahan tersebut. Persoalan samada orang bukan Islam boleh dipanggil untuk disoal siasat telah dibangkitkan juga dalam kes Berjaya Books Sdn Bhd dimana pegawai JAWI (Responden) telah menyoal kakitangan beragama Islam dan bukan Islam di premis serbuan dan mengarahkan mereka untuk hadir di pejabat Responden untuk siasatan lanjut. Salah satu alasan permohonan Semakan Kehakiman oleh pemohon dalam kes ini ialah tindakan Responden mengadakan operasi serbuan di kedai buku tersebut dan menyoal siasat kakitangan bukan Islam adalah melebihi kuasa dan tidak rasional. Walaupun mahkamah bersetuju bahawa tindakan Responden dibawah Seksyen 13 Akta 559 adalah melebihi kuasa dan tidak sah terhadap orang bukan Islam dan tidak terpakai kepada sebuah syarikat iaitu Berjaya Books Sdn Bhd , namun mahkamah tidak membuat pemisahan antara bidang kuasa Mahkamah Syariah dan bidang kuasa penguatkuasa negeri. Dr Farid Sufian menyatakan bahawa ketiadaan bidang kuasa terhadap bukan Islam dalam kesalahan syariah tidak bermakna tiada juga kuasa pihak Penguatkuasa negeri untuk menguatkuasakan kesalahan tersebut. Analogi yang diambil ialah bagaimana pihak polis masih mempunyai kuasa untuk membantu penguatkuasa agama dalam kes-kes khalwat sedangkan pihak polis tiada kuasa untuk membuat operasi terhadap kesalahan undang-undang jenayah syariah. Mahkamah Rayuan [64]dalam kes Berjaya Books Sdn Bhd juga telah membuat satu intrepretasi sempit terhadap isu bidang kuasa Mahkamah Syariah terhadap bukan Islam. Mah Weng Kwai J memutuskan bahawa bukan Islam tidak boleh didakwa di bawah enakmen syariah, malah bukan muslim juga tidak boleh diarahkan untuk hadir ke Mahkamah Syariah disebabkan ketiadaan bidang kuasa Mahkamah Syariah terhadap orang bukan Islam.

Jelas keputusan Mahkamah Rayuan tersebut adalah berdasarkan tafsiran secara literal Perlembagaan Persekutuan dan gagal untuk melihat kepada perspektif yang lebih luas bidang kuasa Mahkamah Syariah berdasarkan keputusan mahkamah sebelum ini. Jika tafsiran sempit ini digunapakai, maka Mahkamah Syariah dalam kes Nyonya Tahir sepatutnya tidak menerima keterangan pihak pemohon kerana keterangan bukan Islam (dalam kes ini anak simati) tidak boleh diterima pakai disebabkan ketiadaan bidang kuasa Mahkamah Syariah terhadap bukan Islam. Boleh dikatakan juga bahawa pemahaman bahawa Mahkamah Syariah adalah merupakan mahkamah keagamaan masih lagi menebal dikalangan hakim Mahkamah Sivil yang bukan beragama Islam malah juga yang beragama Islam telah membawa kepada anutan pentafsiran sempit ini. Pentafsiran undang-undang Islam yang tidak hanya terikat kepada dogma dan ritual semata-mata malah mencakupi aspek dan ruang lingkup yang lebih luas adalah kunci kepada pemahaman konsep Islam itu sendiri sebagai sebuah agama yang berpaksikan keadilan sejagat tanpa mengira perbezaan agama dan kepercayaan.

Penguatkuasaan dan Pendakwaan Kesalahan Jenayah Syariah

Mahkamah Tinggi dalam kes Berjaya Books Sdn Bhd telah memutuskan bahawa semasa serbuan dan rampasan penerbitan buku tersebut dibuat, tiada sebarang perintah larangan atau “Prohibitory Order” dikeluarkan oleh Kementerian Dalam Negeri “KDN” yang menghalang penerbitan, penjualan dan pengedaran buku tersebut. Perintah KDN hanya dikeluarkan selepas tujuh hari serbuan dilakukan. Mahkamah berpendapat Seksyen 13 Akta 559 harus dibaca selari dengan Perkara 7 Perlembagaan Persekutuan [65]yang menyatakan bahawa tiada seorangpun boleh dihukum untuk sesuatu perbuatan yang belum menjadi kesalahan semasa perbuatan tersebut dilakukan. Mahkamah juga memutuskan bahawa Akta 559 hanya memperuntukkan kesalahan terhadap penerbitan dan pengedaran buku yang bertentangan dengan hukum syarak, tetapi tidak memperuntukkan kuasa kepada penguatkuasa Negeri untuk menghalang sesuatu penerbitan tersebut. Oleh yang demikian, untuk menjadikan penguatkuasaan kesalahan tersebut selari dengan peruntukan perlembagaan , maka Seksyen 7 Akta 301 perlu dipatuhi terlebih dahulu dengan pengeluaran perintah atau notis kepada awam dan disusuli dengan penguatkuasaan oleh penguatkuasa Negeri. Mahkamah Rayuan juga telah bersetuju dengan hujah Responden mengenai “pith and substance” dalam kes ini adalah mengenai pelanggaran Perayu terhadap perkara fundamental dan hak-hak Responden dari sudut perlembagaan yang mana Mahkamah Tinggi mempunyai kuasa pemantau “supervisory role” untuk mentafsirkan secara harmonis peruntukan undang-undang antara Mahkamah Sivil dan Mahkamah Syariah. Berdasarkan pemerhatian, kes Berjaya Books Sdn Bhd memperlihatkan kekurangan pemahaman oleh pihak penguatkuasa Negeri mengenai undang-undang yang ingin dikuatkuasakan. Siti Zubaidah [66]menyatakan kekurangan kemahiran hands-on dan pembacaan tiga undang-undang serangkai iaitu kesalahan jenayah syariah, tatacara dan keterangan oleh kebanyakan pegawai penguatkuasa menyebabkan kredililiti badan penguatkuasaan Negeri menjadi sasaran kritikan masyarakat. Lanjutan daripada banyak kes-kes serbuan yang mendapat perhatian masyarakat mengenai ketidak seragaman dan tindakan professional pegawai penguatkuasa, maka satu garis panduan atau “Standard Operating Procedure” telah dikeluarkan pada tahun 2007 iaitu Arahan Tetap Pengarah Jabatan Agama Islam Negeri 2007 (Garis Panduan Penguatkuasaan Undang-Undang Jenayah Syariah). Garis Panduan ini sedikit sebanyak dapat membantu memberikan panduan kepada para penguatkuasa agama dalam menjalankan operasi dan penguatkuasaan undang-undang. Yang menjadi persoalan disini, sejauh mana garis panduan yang dikeluarkan itu dipatuhi dan diikuti dan sejauhmana pula pemahaman terhadap garis panduan tersebut oleh badan penguatkuasa negeri. Siti Zubaidah memberikan komennya bahawa kebanyakan pegawai penguatkuasa agama mempunyai latar belakang dan tahap pendidikan yang berbeza-beza sedangkan dalam konteks perlaksanaan undang-undang jenayah syariah dan sistem keadilannya segala penguatkuasaan dan pendakwaan adalah berpandukan akta dan enakmen tatacara jenayah syariah. Ianya menuntut pemahaman yang jitu berkaitan kehendak undang-undang yang ingin dikuatkuasakan kerana ianya merupakan perkara asas dalam menjalankan tugas harian. Antara sebab inilah kenapa berlaku kepincangan dari segi prosedur penguatkuasaan kerana kebanyakan pegawai penguatkuasa tidak mempunyai latar belakang undang-undang.

Perlu ditekankan disini, Mahkamah Tinggi dalam kes Berjaya Books Sdn Bhd telah membuat satu penghakiman yang jelas mengenai kepincangan tindakan serbuan oleh pihak Responden sebagaimana penghakiman Dato’ Zaleha J:

The applicant had shown existence of illegality, abuse of discretionary powers, irrationality, unreasonable exercise of power, unconstitutionally and that existed procedural impropriety on the part of respondent. There were elemen of mala fide in the handling and carrying out of the action of respondents.

Timbul persoalan disini, apakah garis panduan yang telah dikeluarkan tidak dikuti dan dihayati sepenuhnya yang menyebabkan tindakan penguatkuasa Negeri ini akhir mendedahkan betapa banyak lagi ruang kefahaman yang perlu diterapkan kepada badan penguatkuasa Negeri. Ibrahim  Deris dan Hanifah Haydar [67]membuat satu pemerhatian bahawa di Wilayah Persekutuan didapati garis panduan sedia ada tidak dikaji secara mendalam. Hal ini boleh dilihat berdasarkan kualiti kerja penguatkuasa agama sebagai contohnya alasan ketiadaan gambar dalam operasi disandarkan kepada alasan keterlupaan dalam penyelengaraan kamera atau siasatan yang tidak menyeluruh dalam pengambilan keterangan operasi saksi. Pemerhatian lanjut terhadap garis panduan seperti Arahan Tetap 2007 juga masih perlu diberikan penambahbaikan dari segi skop yang lebih luas kerana garis panduan tersebut tidak menghuraikan tatacara peringkat lain, seperti peringkat apabila fail kes telah diserahkan kepada bahagian pendakwaan, peringkat setelah kes didaftarkan di mahkamah dan peringkat perbicaraan. Arahan ini juga tidak menerangkan tindakan yang harus diambil untuk memaksa suspek hadir; prosedur apabila penguatkuasa agama ingin membuat permohonan waran tangkap, waran geledah dan sebagainya semasa kes masih dalam peringkat siasatan. Kepincangan prosedur oleh pihak Responden dalam kes Berjaya Books Sdn Bhd telah membawa kepada tekanan kepada pihak Perayu dalam usaha mereka untuk meneruskan pendakwaan keatas Pemohon ke tiga iaitu Pengurus Kedai buku yang beragama Islam bernama Nik Raina Bt Nik Abdul Aziz di Mahkamah Syariah. Kemungkinan berhadapan dengan prosiding menghina keputusan Mahkamah Sivil akhirnya Pendakwa Syarie memutuskan bahawa rayuan untuk meneruskan pendakwaan terhadap Nik Raina di Mahkamah Syariah akhirnya ditarik balik.[68] Ketika artikel ini ditulis, peguam bagi pihak Perayu mengesahkan bahawa kes ini akan diteruskan rayuan ke Mahkamah Persekutuan. Seharusnya senario yang berbeza mungkin boleh berlaku sekiranya pihak Perayu iaitu penguatkuasa agama lebih peka dan teliti tentang bidang kuasa undang-undang, isu-isu penguatkuasaan dan pematuhan arahan dan prosedur yang telah digariskan sebelum tindakan penguatkuasaan ini dilakukan.

Melihat kepada keadaan semasa, pemerkasaan institusi Mahkamah Syariah memerlukan tindakan bersepadu bukan sahaja peningkatan tahap professionalism pengurusan pentadbiran Mahkamah Syariah, malah tindakan bersepadu untuk mengukuhkan kredibiliti badan penguatkuasaan Negeri perlu menjadi satu objektif selari. Latihan pengukuhan dan penguatkuasaan undang-undang perlu menjadi agenda berterusan untuk memperkemaskan pemahaman dan pengetahuan undang-undang oleh pegawai penguatkuasa agama. Sokongan daripada agensi persekutuan seperti pasukan polis amatlah diharapkan kerana tindakan bersepadu dengan memperlihatkan gabungan agensi persekutuan dan penguatkuasa negeri dalam mewujudkan rangkaian penguatkuasaan undang-undang yang lebih efektif, harmonis dan lebih berkesan. Bagi tujuan ini, latihan bersama atau kursus pemantapan dan pemahaman undang-undang perlu melibatkan kedua-dua peringkat negeri dan persekutuan demi mencapai keseragaman dan objektif yang sama. Salah satu cadangan yang perlu diambil perhatian sebagaimana cadangan Dr Farid Suffian untuk memperkasakan lagi institusi pendakwaan syariah, ialah dengan mewujudkan jawatan Pendakwa Syariah yang bebas dan berintegriti. Dengan kata lain selaras dengan kuasa Pendakwa Syariah untuk memulakan pendakwaan atau pengguguran sesuatu kes jenayah syariah di Mahkamah Syariah, sepatutnya Pendakwa Syariah dilihat lebih bebas berdiri sendiri untuk membuat keputusan tanpa melibatkan campur tangan dari segi pengurusan oleh JAKIM. Bagi tujuan ini, cadangan untuk mewujudkan Jabatan Pendakwaan Syariah yang terpisah daripada Jabatan Agama Islam Negeri adalah satu cadangan yang perlu diambil perhatian yang serius. Pewujudan Jabatan Pendakwaan Syariah Persekutuan juga adalah satu cara untuk memperkasakan badan penguatkuasaan syariah dari segi keseragaman tindakan dan peningkatan tahap professionalism dan kedudukan institusi perundangan Islam di Malaysia secara amnya.

Penutup

Rangkuman daripada pemerhatian penulis berdasarkan perkembangan semasa dan sorotan kes-kes penting yang telah diputuskan oleh mahkamah apabila berlaku pertindihan bidang kuasa antara Mahkamah Syariah dan Mahkamah Sivil , pengiktirafan kepada bidang kuasa Mahkamah Syariah jelas terjamin apabila ia melibatkan isu yang jelas “subject matter”nya adalah berkaitan dengan undang-undang Islam dan hukum syarak sebagai contohnya apabila mahkamah perlu menentukan  yang kesahihan penukaran agama kepada agama Islam, Mahkamah Persekutuan sebagaimana kes Hj Raimi Abdullah v Siti Hasnah Vangarama Abdullah and Anor Appeal telah bersetuju dengan bidang kuasa Mahkamah Syariah. Namun pendekatan “subject matter approach” ini tidak sewenang-wenangnya diterima sebagai satu pendekatan yang terpakai untuk kesemua kes-kes konflik antara bidang kuasa Mahkamah Syariah dan Mahkamah Sivil. Dalam banyak kes, mahkamah melihat kepada “pith and substance” atau “remedy approach” apabila isu pertikaian yang dibawa dilihat daripada sudut pertembungan had kuasa penggubalan undang antara Negeri dan Persekutuan. Isu-isu pelanggaran hak asasi dan hak-hak yang termaktub didalam perlembagaan adalah merupakan asas kukuh bagi Mahkamah Sivil untuk memainkan peranan sebagai mahkamah yang mempunyai kuasa pemantau dalam memastikan prinsip keadilan dinikmati secara menyeluruh oleh segenap lapisan masyarakat tanpa mengira gender, kaum dan anutan agama. Secara realitinya, usaha untuk memartabatkan institusi perundangan Mahkamah Syariah telah melepasi tempoh perjalanan yang sukar selama 27 tahun bermula dengan pindaan Perkara 121 (1A) pada tahun 1988. Jelas sekali, aspirasi murni para penggubal undang-undang untuk melihat Mahkamah Syariah berkembang setara dengan Mahkamah Sivil telah berada pada landasan yang betul. Cuma usaha yang berterusan untuk memperkasakan institusi perundangan Islam ini memerlukan usaha bersepadu samada di peringkat Negeri mahupun di peringkat Persekutuan untuk meningkatkan kredibiliti dan tahap professionalisme kesemua pihak yang terlibat bermula dengan kakitangan, Pendakwa, Hakim dan peguam syarie. Peningkatan kefahaman undang-undang Islam dan prinsip keadilan sejagat perlu disampaikan kepada golongan bukan Islam supaya pandangan yang lebih tepat dan sesuai mengenai perundangan Islam dapat dikembangkan kedalam komuniti bukan Islam. Tanggungjawab ini tidak terhenti dibahu institusi kehakiman Islam sahaja, tetapi ia adalah tanggungjawab dan komitmen bersepadu daripada pihak Eksekutif dan Pentadbir negara secara amnya.

Rujukan

1. Prof Ahmad Ibrahim,”The Amendment of Article 121 of The Federal Constitution : Its Effect on The Administration of Islamic Law” [1989] 2 MLJ xvii
2. Mohammed Imam,”Syariah/Civil Courts ‘ Jurisdiction in the Matters of Hukum Syara : A Persisting Dichotomy [1995] 1 CLJ lxxxi (Jan)
3. Dato’ Abdul Hamid Mohamad, Civil and Syariah Court in Malaysia : Conflict of Jurisdictions, Institute of Islamic Understanding Malaysia, International Seminar on Islamic Law in the contemporary world, [2000]
4. Dr Shad Saleem Faruqi,“The Jurisdiction of State Authorities to Punish Offences against the precept of Islam : A Constitutional Perspective”, http://www.malaysianbar.org.my/content/view/1847/27/, 28 September 2005
5. Nuarrual Hilal Md Dahlan & Abdul Rani Kamaruddin,”Civil Jurisdiction of Syariah Court in Malaysia-Should it be Expressed or Implied?: A Reflection [2005] , Seminar Kebangsaan PPSPP Ke 2.
6. Dr Farid Sufian Shuib “Powers and Jurisdiction of Syariah Court in Malaysia” 2^nd Edition, Lexis Nexis Petaling Jaya.
7. Dr. Farid Sufian Shuib “Constitutional Restatement Of Parallel Jurisdiction Between Civil Courts and Syariah Courts In Malaysia ; Twenty Years on (1988-2008) [2008] 5 MLJ xxxiii
8. Dr Farid Sufian Shuib “Strengthening Administrative Institutions Of Islamic Law in Malaysia [2008] Jurnal Syariah, Jil 16, Keluaran Khas 443-464
9. Ramizah Wan Muhammad (2011), The Administration of Syariah Courts in Malaysia, 1957-2009, Journal of Islamic Law and Culture, 242-252
10. Dr. Farid Sufian Shuib,”Isu Perlembagaan Dan Hak Asasi Manusia Dalam Pentadbiran Keadilan Jenayah Syariah” [2015] 27 KANUN (1) pp 37
11. Siti Zubaidah Ismail “Dasar Penguatkuasaan Dan Pendakwaan Jenayah Syariah Di Malaysia : Satu Analisis, [2008] Jurnal Syariah Jil. 16, Keluaran Khas, hlm. 537-554
12. Ibrahim Deris & Hanifah Haydar Ali Tajuddin “ Penggunaan Garis Panduan dan Etika Dalam Penambahbaikan Perjalanan Penguatkuasaan Dan Pendakwaan Kesalahan Syariah” [2015] 27 KANUN (1) ,102-121
13. Tun Abdul Hamid Mohamad, Bidang Kuasa Persekutuan Dan Negeri Mengenai Undang-Undang Jenayah Di Malaysia , Kertas Kerja Seminar ‘Memperkasakan Undang-Undang Jenayah Islam : Mendidik Ummat [2014]
14. Dr Shamrahayu A.Aziz, “Islamic Criminal Law in the Malaysian Federal Structure: A Constitutional Perspective [2007] 15 IIUMLJ 101
15. Dr Saleh Al-Aayed, ‘The Rights of Non-Muslim (part 7 of 13) : The Right to Follow Their Religious Law, www.islamreligion/articles/374/viewall/, published on 25 Jul 2006
16. Maududi, Abul ‘Ala, “The Rights of The People of Covenant in The Islamic State, P.20-21
17. Dr Zulfakar Ramlee Saad,” Penglibatan Orang Bukan Islam Dalam Sistem Kehakiman Syariah: Bukan Islam Sebagai Saksi di Mahkamah Syariah Malaysia”, Kertas Kertas di Simposium Fiqh  Masyarakat Bukan Islam di Malaysia, 23-24 Disember 2009

---

[1] [2014] 8 CLJ ; dan Rayuan Sivil No : W-01-143-04/2013

[2] Mohammed Imam,”Syariah/Civil Courts ‘ Jurisdiction in the Matters of Hukum Syara : A Persisting Dichotomy [1995] 1 CLJ lxxxi (Jan)

[3] Dato’ Abdul Hamid Mohamad, Civil and Syariah Court in Malaysia : Conflict of Jurisdictions, Institute of Islamic Understanding Malaysia, International Seminar on Islamic Law in the contemporary world, [2000]

[4] Dr Shad Saleem Faruqi,“The Jurisdiction of State Authorities to Punish Offences against the precept of Islam : A Constitutional Perspective”, http://www.malaysianbar.org.my/content/view/1847/27/, 28 September 2005

[5] Nuarrual Hilal Md Dahlan & Abdul Rani Kamaruddin,”Civil Jurisdiction of Syariah Court in Malaysia-Should it be Expressed or Implied?: A Reflection [2005] , Seminar Kebangsaan PPSPP Ke 2.

[6] Dr. Farid Sufian Shuib “Constitutional Restatement Of Parallel Jurisdiction Between Civil Courts and Syariah Courts In Malaysia ; Twenty Years on (1988-2008) [2008] 5 MLJ xxxiii

[7] Dr Farid Sufian Shuib “Strengthening Administrative Institutions Of Islamic Law in Malaysia [2008] Jurnal Syariah, Jil 16, Keluaran Khas 443-464

[8] Ramizah Wan Muhammad (2011), The Administration of Syariah Courts in Malaysia, 1957-2009, Journal of Islamic Law and Culture, 242-252

[9] Dr. Farid Sufian Shuib,”Isu Perlembagaan Dan Hak Asasi Manusia Dalam Pentadbiran Keadilan Jenayah Syariah” [2015] 27 KANUN (1) pp 37

[10] Siti Zubaidah Ismail “Dasar Penguatkuasaan Dan Pendakwaan Jenayah Syariah Di Malaysia : Satu Analisis, [2008] Jurnal Syariah Jil. 16, Keluaran Khas, hlm. 537-554

[11] Ibrahim Deris & Hanifah Haydar Ali Tajuddin “ Penggunaan Garis Panduan dan Etika Dalam Penambahbaikan Perjalanan Penguatkuasaan Dan Pendakwaan Kesalahan Syariah” [2015] 27 KANUN (1) ,102-121

[12] Tun Abdul Hamid Mohamad, Bidang Kuasa Persekutuan Dan Negeri Mengenai Undang-Undang Jenayah Di Malaysia , Kertas Kerja Seminar ‘Memperkasakan Undang-Undang Jenayah Islam : Mendidik Ummat [2014]

[13] Dr Shad Saleem Faruqi,“The Jurisdiction of State Authorities to Punish Offences against the precept of Islam : A Constitutional Perspective”, http://www.malaysianbar.org.my/content/view/1847/27/, 28 September 2005

[14]“…When the British came, however, through a series of treaties with the Sultans beginning with the Treaty of Pangkor and through the so-called British advice, the religion of Islam became separated into two separate aspects, viz. the public aspect and the private aspect.  The development of the public aspect of Islam had left the religion as a mere adjunct to the ruler’s power and sovereignity.” [1988] 2 MLJ 55 (MA)

[15] Che Omar Bin Che Soh V Public Prosecutor [1988] 2 MLJ pp 56

[16] [2009] 6 MLJ 354 (MP)

[17] [1993] 3 MLJ 344 (MA)

[18] Dr Shamrahayu A.Aziz, “Islamic Criminal Law in the Malaysian Federal Structure: A Constitutional Perspective [2007] 15 IIUMLJ 101

[19] Dr. Farid Sufian Shuib,”Isu Perlembagaan Dan Hak Asasi Manusia Dalam Pentadbiran Keadilan Jenayah Syariah” [2015] 27 KANUN (1) pp 37

[20] Perlembagaan Persekutuan, Butiran 4, Senarai 1, Jadual 9

[21] Seksyen 18 dan 27 Akta Kesalahan Jenayah Syariah (Wilayah Persekutuan) 1997

[22] Common Gaming House Act 1953 dan Kanun Keseksaan Seksyen 377A

[23] Perlembagaan Persekutuan, Perkara 21

[24] Perlembagaan Persekutuan, Perkara 74

[25] [1988] 1 MLJ 119

[26] Kanun Keseksaan, Seksyen 298A

[27] Perlembagaan Persekutuan, Perkara 11 (4)

[28] Perlembagaan Persekutuan, Perkara 121 (1A)

[29] Prof Ahmad Ibrahim,”The Amendment of Article 121 of The Federal Constitution : Its Effect on The Administration of Islamic Law” [1989] 2 MLJ xvii

[30] [1971] 3 LNS 1; [1971] 1 MLJ 265

[31] [1969] 1 MLJ 110

[32] Nuarrual Hilal Md Dahlan & Abdul Rani Kamaruddin,”Civil Jurisdiction of Syariah Court in Malaysia-Should it be Expressed or Implied?: A Reflection [2005] , Seminar Kebangsaan PPSPP Ke 2.

[33] [1998] 1 MLJ 681

[34] [1999] 1 MLJ 489

[35] [2003] 3 CLJ 231

[36] [2007] 5 CLJ 253 FC

[37] [2009] 6 MLJ 354 MP

[38] [2014] 1 SHR 89 FC

[39] [1991] 3 MLJ 487

[40] [1996] 3 CLJ 231

[41] [1997] 4 MLJ 389

[42] [1998] 4 MLJ 623

[43] [2008] 7 MLJ 779 MT

[44] Mohammed Imam,”Syariah/Civil Courts ‘ Jurisdiction in the Matters of Hukum Syara : A Persisting Dichotomy [1995] 1 CLJ lxxxi (Jan)

[45] [1927] 6 FMSLR 128 “Whether or not the Supreme Court is the proper tribunal for dealing with these cases, and whether it would not be more consonant with the views of those professing the Mohamedan religion that His Highness the Sultan-in-Council in each State should establish special Courts for dealing with these cases with an appeal to His Highness the Sultan-in-Council in each case; of course the jurisdiction of the Supreme Court and of the Court of Appeal would properly be excluded by such Enactment”. 

[46] [2012] 7 CLJ 845 CA

[47] [2008] 4 CLJ 309 FC

[48] [1999] 1 CLJ 481

[49] Dr. Farid Sufian Shuib “Constitutional Restatement Of Parallel Jurisdiction Between Civil Courts and Syariah Courts In Malaysia ; Twenty Years on (1988-2008) [2008] 5 MLJ xxxiii

[50] Dr Farid Sufian Shuib “Powers and Jurisdiction of Syariah Court in Malaysia” 2^nd Edition, Lexis Nexis Petaling Jaya,hlm. 84-85.

[51] [2003] 3 CLJ 289

[52] Dr Farid Sufian Shuib “Strengthening Administrative Institutions Of Islamic Law in Malaysia [2008] Jurnal Syariah, Jil 16, Keluaran Khas 443-464

[53] [1982] 1 WLR 1155,1174

[54] Dr Saleh Al-Aayed, ‘The Rights of Non-Muslim (part 7 of 13) : The Right to Follow Their Religious Law, www.islamreligion/articles/374/viewall/, published on 25 Jul 2006

[55] Maududi, Abul ‘Ala, “The Rights of The People of Covenant in The Islamic State, P.20-21

[56] Al-Maidah :42

[57] Hassan Al-Basri adalah seorang ulama’ terkemuka daripada generasi kedua sahabat Nabi SAW. Dilahirkan di Madinah pada 642 CE. Dibesarkan di Basra, Iraq dan semasa hayat beliau sempat berjumpa dengan ramai Sahabat Nabi dan meriwayatkan banyak hadith. Ibunya Ummu Salamah adalah isteri kepada Nabi SAW. Beliau meninggal di Basra pada 728 CE ketika berumur 88.

[58] Al-Nisa’ :105-109

[59] [2006] 1 MLJ 685

[60] Dr Farid Sufian Shuib “Powers and Jurisdiction of Syariah Court in Malaysia” 2^nd Edition, Lexis Nexis Petaling Jaya,hlm. 144.

[61] Mahkamah Tinggi Syariah Seremban [2006] JH 221

[62] Dr Zulfakar Ramlee Saad,” Penglibatan Orang Bukan Islam Dalam Sistem Kehakiman Syariah: Bukan Islam Sebagai Saksi di Mahkamah Syariah Malaysia”, Kertas Kertas di Simposium Fiqh  Masyarakat Bukan Islam di Malaysia, 23-24 Disember 2009

[63] Akta Keterangan Mahkamah Syariah (Wilayah Persekutuan) 1997

[64] Rayuan Sivil No : W-01-143-04/2013, Per Mah Weng Kwai J :“The 2^nd Respondent who is non-Muslim cannot be subject to and/or be the subject of enforcement actions by the 1^st Appellant under the Syariah Criminal Procedure (Federal Territory) Act 1997 as the SCO Act applies to Muslim only, as defined in the Administration of Islamic Law (Federal Terrritories) Act 1993. By virtue of Item 1 of the State List of the Ninth Schedule of the Constitution it is beyond doubt that non-Muslim cannot be subjected to Islamic Law. They cannot compelled to appear before the Syariah Court. Even if they consent, the Syariah Court has no jurisdiction over them. Jurisdiction is a matter of law, not of consent, acquience or convenience..”

[65] Perlembagaan Persekutuan , Perkara 7

[66] Siti Zubaidah Ismail “Dasar Penguatkuasaan Dan Pendakwaan Jenayah Syariah Di Malaysia : Satu Analisis, [2008] Jurnal Syariah Jil. 16, Keluaran Khas, hlm. 537-554

[67] Ibrahim Deris & Hanifah Haydar Ali Tajuddin “ Penggunaan Garis Panduan dan Etika Dalam Penambahbaikan Perjalanan Penguatkuasaan Dan Pendakwaan Kesalahan Syariah” [2015] 27 KANUN (1) ,102-121

[68] www.themalaymailonline.com/malaysia/articles/nik-rainas-nightmare-finally-over-as-jawi-drops-case

* Artikel ini adalah satu keperluan tugasan untuk subjek "Isu Undang-Undang Perlembagaan - LAW 5240" semasa penulis mengikuti program Diploma in Syariah Law & Legal Practice (DSLP) di Uiniversiti Islam Antarabangsa Malaysia.